مقاله‌ی شخصیت شناسی – نقشه راه و خلاصه‌ای از عناوین و مهمترین نکات کلیدی و مواردِ مهم شش مقاله از مقالات شخصیت شناسی قبلی ما در یک مقاله‌ی واحد است.
با مطالعه‌ی این مقاله، ضمن آشنا شدن با بیشتر نکته‌های کلیدی و جنبه‌های مختلف شناخت شخصیت، قادر خواهید بود با کلیک کردن بر عناوین اصلی هر بخش از مقاله، بخش‌هایی را که بیشتر مورد توجهتان قرار می‌گیرد به‌طور کامل مطالعه کنید.
با وب‌سایت توانمند شو همراه باشید.
واژه‌ی شخصیت در زبان انگلیسی Personality و ریشه‌ی آن کلمه‌ی persona به معنای نقابی است که هنرپیشگان تئاتر در ایام قدیم و طبق نقشی که در نمایش ایفا می‌کردند به چهره می‌زدند.
تعریف‌های متفاوتی از کلمه‌ی شخصیت و مفهوم آن به عمل آمده است.
دو مورد از مواردی که در بیشتر این تعریف‌ها مورد توجه قرار گرفته عبارت است از:
· فرق انسان‌ها با یکدیگر
· وجه اشتراک و شباهت افراد باهم.
شناختن شخصیت به بررسی تمامی عوامل مؤثر بر شکل گیری ماهیت انسان‌ها می‌پردازد.
این ماهیت انسان، ناشی از محیط، هماهنگ شدن یا هماهنگ نشدن با دیگران و تا حدی مسائل ژنتیکی است.
هرچند از بقراط به‌عنوان اولین شخصیت شناس در جهان نام برده می‌شود (به خاطر تقسیم‌بندی‌های او در مورد انواع مزاج در نزد انسان) ولی توجه ما بیشتر به شخصیت شناسی مدرن است.
شخصیت شناسی به مفهوم مدرن و کاملاً علمی آن از دهه‌ی ۳۰ میلادی در آمریکا با انتشار کتاب «روانشناسی شخصیت» و کتاب‌های دیگری که در این دهه به انتشار رسید شروع شد.
از آن زمان تاکنون اندیشمندان و محققان بسیاری در مورد شخصیت شناسی تحقیق کرده‌اند و دامنه‌ی علم شخصیت شناسی گسترش بسیار زیادی یافته است.
انواع شخصیت شناسی
در یک دسته‌بندی فشرده می‌توان انواع روش‌های شناختن شخصیت را که تعداد آن‌ها بیش از ده‌ها نوع است سامان‌دهی کرد:
۲. نظریه‌های متکی بر مزاج شناسی
۳. نظریه‌های متکی بر ریخت‌شناسی
۴. نظریه‌های متکی بر روانکاوی
افراد زیادی در تکوین و تکمیل علم شناخت شخصیت، بخصوص در قرن ۲۰ و ۲۱ نقش داشته‌اند ولی مهمترین آن‌ها عبارت‌اند از:
۱. زیگموند فروید
۲. کارل گوستاو یونگ
۳. آلفرد آدلر
۴. اریک اریکسون
انواع مختلفی از راه‌های شناختن شخصیت وجود دارد.
با دقت به بیشتر این روش‌ها می‌توانیم متوجه وجه اشتراک و تضادهایی بین این روش‌های شناخت شخصیت شویم.
بیشتر روش‌های ذکر شده در چند موضوع با هم کمابیش اشتراک دارند که ما در اینجا آن‌ها را به‌اختصار و تحت عنوان ویژگی‌های اصلی مورد بحث در بیشتر روش‌های شخصیت شناسی بیان می‌کنیم:
در حقیقت وجدان، معیاری برای سنجش میزان تسلط شخص بر رفتارهای آنی یا هدفمند خود است.
وقتی در مورد رابطه‌ی وجدان و شخصیت انسان‌ها حرف می‌زنیم در حقیقت می‌خواهیم کنترل و پایداری و خودداری کردن انسان‌ها را بسنجیم.
کسانی که صلاحیت، وظیفه شناسی، تلاش و نظم خوبی دارند و اهل مشاوره هم هستند در حقیقت افرادی باوجدان محسوب می‌شوند.
برعکس موارد بالا رفتارهای آنی و موسوم به تکانشی، بی‌نظمی و نداشتن کنترل و عمل نکردن به وظایف یا به تأخیر انداختن آن‌ها نمونه‌هایی از ضعف وجدان در نزد شخص است.
مقدار تمایلی که فرد برای روبرو شدن و همکاری با دیگران دارد توافق پذیری نامیده می‌شود.
رفتارهایی مثل سخت‌گیری نکردن، دوست داشتن هم نوع، فروتنی و هماهنگی، همراهی و دلسوزی از علایم توافق پذیری شخص محسوب می‌شود.
برعکس موارد فوق، نشانه‌هایی مانند خودنمایی، لجبازی، پرخاشگری، بی‌توجهی به احساسات سایر انسان‌ها، شک داشتن زیاد و پرمدعا بودن، نشانگر شخصیت ضعیف از نظر میزان توافق پذیری است.
چنین اشخاصی به‌هیچ‌وجه مورد اعتماد دیگران واقع نمی‌شوند.
به هر نسبت که فرد، مایل به ابراز وجود در اجتماع و در بین اطرافیان خود و شرکت در موقعیت‌های اجتماعی باشد از برون گرایی بیشتری برخوردار است.
به‌عبارت‌دیگر، افراد برون گرا از مصاحبت و ارتباط با دیگران است که انرژی می‌گیرند.
افراد برون گرا هم‌چنین علاقه‌مند به هیجان و در مرکز توجه واقع شدن هستند.
اشخاص درون گرا از خودشان انرژی می‌گیرند
درون گرایی مترادف با انزوا و افسردگی نیست.
درون گرایی به‌هیچ‌وجه یک ایراد محسوب نمی‌شود.
نه برون گرایی و نه درون گرایی ذاتاً هیچ برتری مشخصی بر یکدیگر ندارند.
در اکثر جوامع چنین پنداشته می‌شود که درون گرایی باعث شکست فرد می‌شود.
اگر فردِ درون گرا بتواند توانایی‌ها خود را بشناسد و از آن توانایی‌ها به‌درستی استفاده کند در میان برون گرایان نیز موفق خواهد شد.
درون گرایان بیشتر به حرف دیگران گوش داده و کمتر صحبت می‌کنند، اما در عوض دارای قدرت تحلیل زیادی هستند که در نزد برون گرایان کمتر دیده می‌شود.
هر یک از درون گرایان و برون گرایان کارهای خاصی را بهتر از دیگری می‌توانند انجام دهند.
منظور از معیار پذیرندگی توجه به این جنبه از شخصیت فرد است که او تا چه حد دوست دارد که در طیِ زندگی، تجربیات جدید داشته باشد.
جنبه‌ی دیگری که در معیارِ پذیرندگی در شخصیت افراد باید بررسی شود میران تمایل و توانایی آن‌ها برای بررسی مسائل و فکر کردن در خارج از حالت معمولی و چهارچوب‌های رایج است.
افرادی که پذیرنده‌تر هستند به‌طور کلی حس علاقه‌مندی بیشتری به مسائل دارند. به سمت مسائل جدید می‌روند، قدرت خیلی خوبی دارند و دست به خلاقیت در انجام کارها می‌زنند.
برعکس گروه فوق، اشخاصی که از نظر پذیرندگی شخصیت ضعیفی دارند هیچ علاقه‌ای به تغییر نشان نمی‌دهند، با تخیل و خلاقیت میانه‌ی خوبی ندارند و سعی می‌کنند هر کاری را به همان روش قدیمی و معمولی آن انجام بدهند.
منظور از معیار روان رنجوری، بررسی میزان تمایل فرد به افکار و احساسات منفی است.
امکان دارد شرایط یکسان برای یک فرد سخت یا تهدیدآمیز جلوه کند ولی برای فرد دیگری این‌گونه به نظر نرسد.
این برداشت، بستگی به میزان روان رنجوری افراد دارد.
آن‌هایی که روان رنجورتر هستند بیشتر نگران‌اند.
استرس، عصبانیت و خجالت در آن‌ها بیشتر دیده می‌شود.
تغییرات روحی روانی آن‌ها نسبت به افرادی که روان رنجوری کمتری دارند بیشتر رخ می‌دهد.
افرادِ دارای روان رنجوری کم، ثبات احساسی بیشتری دارند و آرام‌ترند، کمتر دچار غم و افسردگی می‌شوند و زود از کوره در نمی‌روند.
تمامی ویژگی‌های مهم شخصیتی که در قسمت قبلی توضیح دادیم و سایر خصوصیات شخصیتی در انسان‌ها از دو طریق کسب شده و استقرار پیدا می‌کند:
به‌عبارت‌دیگر هر دو عامل وراثت و محیط در شکل گیری شخصیت انسان دخالت دارد و از دوران تولد تا نوجوانی شکل می‌گیرد.
برخی از این ویژگی‌های شخصیتی می‌تواند تا حدودی در بزرگ‌سالی تغییر کند ولی نه زیاد.
هم‌چنین بین زن و مرد در مورد کسب ویژگی‌های شخصیت و تغییرات آن تفاوت فاحشی وجود ندارد.
نوع آموزش و تحصیل فرد و وضعیت سلامتی او بر شکل گیری شخصیتش تأثیرگذار است.
آموزه‌های کارل گوستاو یونگ زیربنای بسیاری از روش‌های مختلف و مدرن شخصیت شناسی در جهان امروز است.
این روش‌ها با اتکا دیدگاه‌های یونگ و در قالب‌های مختلف ایجاد و مورد استفاده قرار گرفته و می‌گیرند.
مهمترین بررسی‌های یونگ درباره‌ی ویژگی‌های شخصیتی شامل موارد زیر است:
در حقیقت، دیسک نوعی مدل رفتار شناسی است که اصطلاحاً به آن شناختن شخصیت نیز گفته می‌شود.
کتاب «هیجانات افراد عادی» گه در سال ۱۹۲۷ توسط یکی از دکترهای دانشگاه «هاروراد» به اسم «ویلیام مارستون» نوشته شد، اساس طرز شناختن شخصیت توسط مدل دیسک قرار گرفت.
در طیِ دهه‌های بعدی این روش، پیشرفت و گسترش زیادی پیدا کرد و در حال حاضر یکی از پرکاربردترین روش‌های شناختن شخصیت افراد برای مقاصد گوناگون از جمله استخدام، ازدواج و سلایق شخصی است.
نام DISC از ترکیب حروف ابتدای چهار کلمه‌ی انگلیسی حاصل می‌شود:
Dominance سلطه – Influence تأثیر گذاشتن- Steadiness پایداری- Compliance انطباق.
به عبارت دیگر در مدل رفتار شناسی دیسک تمامی انسان‌ها متعلق به یکی از این چهار گروه هستند؛ یعنی علایم رفتاری یکی از این چهار گروه در آن‌ها بیشتر دیده می‌شود.
با اینکه هنوز هم عده‌ی زیادی عقیده دارند که شناختن شخصیت‌ها از روی چهره‌ی انسان‌ها نمی‌تواند کاری علمی باشد ولی در بین محققان و علاقه‌مندانِ شناخت شخصیت از روی چهره، برخی‌ها توانسته‌اند نوعی سیستم شخصیت شناسی از چهره را از طریق بررسی خصوصیات مشترک صاحبان چهره‌های مختلف (با بررسی صدها و گاه تا هزاران نفر) ایجاد کنند.
طبق این سیستم هر حالتِ اعضای چهره‌ی انسان معرف یک نوع ویژگی رفتاری و روحی شخص است.
یکی از مشهورترین افراد در شناخت شخصیت انسان از روی چهره، محققی استرالیایی به نام «آلن استیونس» (Alan Stevens) است.
به‌طور مثال او بارها آزمایش کرده و متوجه شده که:
· اگر پهنای صورت به‌اندازه‌ی شصت درصد از درازای صورت شخص باشد، او متمایل به نرمش و فروتنی خواهد بود.
· اگر پهنای صورت شخص تا هفتاد درصد از اندازه‌ی ارتفاع صورتش باشد نشانگر آن است که اعتماد به نفس بیشتری دارد.
· کسانی که پهنای چشمشان بیشتر است بخشنده‌تر هستند!
· صورت پهن و گونه‌های برجسته اگر که صورت فرد پر نباشد می‌تواند نشانگر خشونت باشد
· افرادی که دارای صورت چهارگوش و دراز هستند به لیدر بودن علاقه‌ی زیادتری دارند
· افرادی که صورت‌هایی ریز نقش دارند، هنگام وقوع حوادث کمتر از دیگران مضطرب می‌شوند.
· دماغ دراز در اغلب موارد علامت بلندپرواز بودن شخص است و آن‌هایی که دماغ‌هایی کوتاه دارند افراد حساس‌تری هستند.
· چانه‌ی دراز یکی از علایم برون گرایی فرد است.
· چانه‌ی قوی نشانگر قدرت بدنی زیاد فرد است
· پیشانی کوتاه و ابروی بلند علامت میل بیشتر به سازگاری با دیگران است.
مجدداً یادآوری می‌کنیم که فعلاً نمی‌توانیم درست یا غلط بودن شخصیت شناسی از چهره را قبول یا رد کنیم.
ایجاد تست‌های شخصیت شناسی مدرن به سال ۱۸۷۹ و قائل شدن تفاوت بین وجود فیزیکی و شخصیتی انسان توسط پدر علم روانشناسی Withelm Wundt بازمی‌گردد.
نخستین تست روانشناسی در طی جنگ جهانی اول در آمریکا برای تعیین میزان استرس سربازان در میدان جنگ به وجود آمد.
اکنون تست‌های زیادی در زمینه‌ی بیزنس، ازدواج، استخدام و سنجش سلامتی روانی افراد وجود دارد.
این تست‌ها مورد استفاده‌ی بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف در سراسر جهان قرار می‌گیرند.
برخی از تست‌های شخصیت شناسی مشهور عبارت‌اند از:
من حامد سلیمانی ام. از سال ۱۳۸۵ خودشناسی خودم و شروع کردم. خیلی زود متوجه شدم که خودشناسی مهمترین کاری که هر آدمی باید تو زندگی انجام بده. راستش و بخواید الآن معتقدم که ما اومدیم توی این دنیا خودشناسی کنیم به شکوفایی برسیم و از این دنیا بریم!
