مقاله شخصیت شناسی چیست نخستین مطلب از سری مقالات مرتبط با شخصیت شناسی است که در آن به تعریف شخصیت و شخصیت شناسی پرداخته و در ادامه و طیِ مقالات دیگر به بررسی انواع شخصیت شناسی خواهیم پرداخت.
با وب‌سایت توانمند شو همراه باشید.
کلمه‌ی شخصیت در انگلیسی Personality است و ریشه در کلمه‌ی persona دارد که به معنی نقاب‌هایی است که بازیگران تئاتر در زمان‌های قدیم و بر حسب نقشی که به عهده داشتند به چهره می‌زدند.
دائره‌المعارف «بریتانیکا» در مورد تعریف شخصیت می‌گوید: شخصیت، یک مشخصه‌ی فکری، همراه با احساس و نوعی طرز رفتار است.
اصطلاح «شخصیت» از جهات مختلفی تعریف شده است ولی تعریف شخصیت از لحاظ روانشناسی بر پایه‌ی دو مفهوم اساسی رشد کرده است:
نظریه‌های پیرامون شخصیت شناسی در کنار عوامل مؤثر بر زندگی اشخاص به بررسی قوانینی می‌پردازد که در بین انسان‌ها باعث تعیین ماهیت شخص می‌شود.
به عبارت دیگر، در شخصیت شناسی از یک سو کیفیت‌های خصوصی انسان مورد بررسی قرار می‌گیرد و از سوی دیگر، ارتباط اتفاقات و حوادث مؤثر بر روان انسان با مسائل و اتفاقات بیولوژیکی و اجتماعی بررسی می‌شود.
هنگام انجام شخصیت شناسی، گفتار، رفتار، ترجیحات شخص، توقعات و مطالبات او مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اطلاع از شخصیت شناسی از چه منابعی به دست می‌آید
۱. از مسائل بیولوژیک و تأثیر محیط بر انسان.
۲. از ویژگی‌های اجتماعی که به ویژگی‌های شخصی فرد شکل می‌بخشند.
۳. از مشکلات ناشی از تطبیق نیافتن یافتن ویژگی‌های شخص با ویژگی‌های اجتماعی.
دقت و تفحص در شخصیت انسان، موضوعی بسیار قدیمی است اما اگر بخواهیم تاریخچه‌ی شخصیت شناسی مدرن را بررسی کنیم، باید به کتاب‌های Ross Stagner که در سال ۱۹۳۰ چاپ شد و نیز به کتاب درسی به نام «روانشناسی شخصیت» که در ۱۹۳۷ در آمریکا چاپ شد اشاره کنیم.
به دنبال این سال‌ها کتاب‌های زیادی در این زمینه چاپ شد و تحقیقات زیادی نیز انجام گرفت.
امروزه شخصیت شناسی یک موضوع بسیار گسترده و دارای چندین روش مختلف است.
نکته‌ی مهم دیگر در مورد شخصیت شناسی، (گذشته از بار علمی و شناختی آن)، استفاده از آن در کارهای روزمره از مسائل شخصی گرفته تا تحصیل، آموزش بهتر و سریع‌تر، فروش بیشتر و به‌طور کلی استفاده از شخصیت شناسی برای زندگی راحت‌تر و با کیفیت بالاتر است.
امروزه انواع شخصیت شناسی در جهان رایج است اما اگر بخواهیم همه‌ی انواع شخصیت شناسی را دسته بندی کنیم تقریباً با گروه‌بندی زیر مواجه خواهیم شد:
تعداد زیادی از محققان به شناختن شخصیت انسان‌ها از روی خصوصیات و ویژگی‌های فیزیکی انسان‌ها علاقه‌مند هستند؛ اما شخصیت شناسی فیزیولوژیکی به‌تنهایی کارکرد ندارد؛ و خود را در دو نوع شخصیت شناسی دیگر به نام‌های مزاج شناسی و شخصیت شناسی ریخت شناسانه نشان می‌دهد.
همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم شخصیت شناسی، پیشینه‌ای بسیار قدیمی در تاریخ بشر دارد.
یکی از انواع شخصیت شناسی‌ها که در یونان باستان بسیار مرسوم بود و حتی امروزه نیز آثار آن در طب سنتی کشورهای مختلف باقی مانده است، شناختن انسان‌ها بر حسب خواص عناصر چهارگانه آتش؛ باد، آب و خاک است.
حتماً شنیده‌اید که گاهی به کسی که حال خوشی ندارد می‌گویند سردی کرده‌ای یا مثلاً فلان گیاه خاصیت سردی یا گرمی دارد؛ یا اینکه فلان کس بلغمی مزاج است؛ چنین مواردی مانده‌های همین نوع، شخصیت شناسی قدیمی است.
در طول تاریخ، معتقدان به این نوع شخصیت شناسی از روی طبع انسان‌ها سعی در شناختن شخصیت آن‌ها داشته‌اند.
همان‌طور که اشاره کردیم اصطلاحاتی مانند طبع سرد، طبع گرم و مانند آن مربوط به این نوع از شخصیت شناسی می‌شود.
در این نوع از شخصیت شناسی، ویژگی‌های بدن انسان، اساس تقسیم‌بندی آن‌ها به گروه‌های شخصیتی مختلف قرار می‌گیرد.
مواردی مانند شخصیت شناسی از روی چهره تا حتی شخصیت شناسی از روی انگشتان پا جزو همین نوع از شخصیت شناسی هستند.
همان‌طوری که از نام گفته شده مشخص است؛ تکیه به تجزیه و تحلیل‌های روانکاوانه اساس شخصیت شناسی ریخت شناسانه محسوب می‌شود.
در این قسمت ما با نام‌های چند روانشناس و روانکاو بزرگ همراه با شخصیت شناسی خاص هر یک روبرو می‌شویم؛ مانند:
· شخصیت شناسی فروید
· شخصیت شناسی آلفرد آدلر
· شخصیت شناسی اریک اریکسون
شخصیت شناسی‌های معاصر و امروزی بیشتر بر اصول تجربی استوار هستند.
در این نوع شخصیت شناسی، احتیاجات خاص انسان مورد بررسی قرار می‌گیرد و رابطه‌ی شخص با آن احتیاجات، تجزیه و تحلیل می‌شود.
برای اندازه‌گیری این نوع احتیاجاتِ انسان، تست‌هایی مانند تست (hematic Apperception Test (TAT به وجود آمده است.
هم‌چنین طبق این نظریه، طیِ زمان، ویژگی‌هایی مانند همدلی، حیله‌گری، دقیق بودن و… در انسان‌ها جا افتاده و شکل ثابت و پایداری به خود می‌گیرند؛ البته برخی روانشناسان در طی زمان از نظریه‌ی فوق نیز انتقاد کرده و آن را درست ندانسته‌اند.
موارد دیگری که در شخصیت شناسی معاصر، بیشتر مورد توجه قرار گرفته عبارت است از:
· تفاوت‌های جنسیتی
· موارد ژنتیکی
· الگوهای ادراکی انسان
مهمترین و شایع‌ترین جنبه‌های انسان که در شخصیت شناسی‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد عبارت‌اند از:
۱. ثبات قدم: انسان‌ها در اکثر مواقع در رفتارهایشان از شکل و الگوی تقریباً مشخصی پیروی می‌کنند که می‌توان آن را نوعی ثبات رفتاری در شخص دانست.
این ثبات رفتاری یکی از موارد مورد بحث در شخصیت شناسی است.
۲. جسم و روح: وضعیت جسمی و روحی شخص نیز یکی دیگر از موضوعاتی است که در شخصیت شناسی درباره‌ی آن بحث می‌شود.
۳. حرکات و رفتار: شخصیت ما تنها بر محیط و دیگران تأثیر نمی‌گذارد؛ بلکه باعث می‌شود که در زندگی در مسیری مشخص حرکت کنیم.
توضیحاتی که در مورد شخصیت و شخصیت شناسی داده شده بسیار متنوع و از زمان‌های قدیم موجود است؛ اما شخصیت شناسی مدرن از حدود سال ۱۹۳۰ به بعد شروع شده است.
در اکثر شیوه‌های شخصیت شناسی، تلاش می‌شود تا از طریق دقت به شیوه‌های رفتاری انسان، آینده‌ی رفتارهای او پیش‌بینی شود.
انواع مختلفی از شخصیت شناسی مانند شخصیت شناسی فیزیولوژیکی، ریخت شناسی، مزاج شناسی، شخصیت شناسیِ مبتنی بر روانکاوی و ویژگی‌های انسان وجود دارد.
وقتی که شخصیت انسان‌ها را بررسی می‌کنیم، معمولاٌ به واکاوی مسائلی مانند ثبات عمل، حالات فیزیکی و روانی، رفتارها و حرکات، احساسات و افکار آن‌ها می‌پردازیم.
منبع:
من حامد سلیمانی ام. از سال ۱۳۸۵ خودشناسی خودم و شروع کردم. خیلی زود متوجه شدم که خودشناسی مهمترین کاری که هر آدمی باید تو زندگی انجام بده. راستش و بخواید الآن معتقدم که ما اومدیم توی این دنیا خودشناسی کنیم به شکوفایی برسیم و از این دنیا بریم!
